Hidrolik kırıcılar günümüzde en önemli ve çok kullanılan ataşmanlardan biridir. Kullanım alanları her geçen gün artan hidrolik kırıcılar; asfalt kırımından kaya kırmaya, sualtı kırma işlerinden, döküm potalarının curuflarının temizlenmesine kadar pek çok alanda kullanılmaya başlamıştır.
Bir hidrolik kırıcının seçimi ile başlayan, kullanımı ve bakımı ile devam eden süreçte zaman zaman sıkıntılarla karşılaşılması kaçınılmazdır. Bu sıkıntıların aşılması ancak bu konuda bilinçli hareket ederek sağlanacaktır. Yazımızın da ana amacı hidrolik kırıcı almayı düşünen veya şu anda hidrolik kırıcı kullananları bu konuda bilgilendirmek, çoğunluğu ithal olan bu ürünleri en verimli şekilde kullanılmalarını
sağlamaktadır.
A-HİDROLİK KIRICI SEÇİMİ
Hidrolik kırıcı kullanılmaya karar verildikten sonra yapılması gereken en önemli iş hidrolik kırıcının seçimidir. Hidrolik kırıcının doğru seçilememesi halinde kullanım anında ve servis alanında bir çok sorunla karşılaşılabilir. Hidrolik kırıcı seçiminde iki yol izlenebilir. Fakat aşağıda belirtilen kriterlerin en fazlasını sunan hidrolik kıncının seçimi çok önemlidir;
1- Ekskavatörün (Taşıyıcı) belirleyici olduğu durumlar;
a- Taşıyıcının ağırlığı, (ton)
b- Taşıyıcının hidrolik debisi (It/dk)
c- Taşıyıcının çalışma basıncı, (bar)
d- Uygulama (Çalışılacak iş için özellikler)
2- Ekskavatörün (Taşıyıcının) belirleyici olmadığı durumlar;
a- Işin tipi (Yıkım işi, sualtı çalışması, metallurjik işler, taş ocağı)
b- Çevre şartları (Ses, gürültü, biyolojik yağlar)
c- Üretim kapasitesi
d- Taşıyıcı
Yukarıda belirtilen her iki yolda günümüzde kıncı seçiminde kullanılmaktadır.
B- HİDROLİK KIRICININ TAŞIYICIYA MONTAJI
Hidrolik kırıcıyı doğru seçtikten sonraki en önemli husus hidrolik kırıcının taşıyıcıya montajıdır. Yanlış bağlantı, parçaları ve tesisatlardan dolayı yeterli verim alınamadan, sorunlu çalışan pek çok hidrolik kırıcı mevcuttur. Yukarıda bahsettiğimiz montaj esnasında önem kazanan bu iki maddeyi incelersek;
1- Hidrolik Tesisat
Uygun seçilmiş bir hidrolik kırıcının çalışabilmesi için öncelikle kırıcının istediği çalışma basıncı ve debinin taşıyıcı tarafından sağlanması gerekir. Bu çalışma basıncı ve debiye göre tesisat ölçülendirilmeli ve uygun malzeme tespit edilmelidir. Bundan sonraki en önemli unsur, taşıyıcıdan gelen değerlerin kıncının ihtiyacı olan değerlere ayarlanmasıdır. Bu ayarlar bazı ekskavatörlerde rahatlıkla yapılabilmekte, ancak bir çok ekskavatörde bir ekstra kırıcı valfi gerektirmektedir. Unutulmamalıdır ki bir kırıcı ilk defa bir taşıyıcıya bağlanıyorsa, hidrolik değerler test edilmeden bağlanmamalı ve çalıştırılmamalıdır. Bu konuda ne yapılması gerektiğine dair en doğru çözümü yetkili satıcılardan ve yetkili servislerden sağlanmalı. Bu konuda bilgisi olmayan kişilerle çalışmak hiç tahmin edemeyeceğiniz hasarlara sebebiyet vermektedir. İdeal bir kırıcı tesisat prensibi şekil 1 de gösterilmiştir.
2- Montaj Başlığı (Bracket)
Hidrolik kırıcıların taşıyıcı ile bağlantısını montaj başlığı olarak belirtilen parçalar sağlar. Her taşıyıcı (Ekskavatör) markasının ölçüleri farklı olduğu gibi her markanın modelleri arasında bile ölçü farkı olabilmektedir. En uygun tespit başlığını da yine bu konuda uzman yetkili servislere danışarak yapmakta büyük fayda vardır.
C- İLK ÇALlŞTIRMA
Hidrolik kırıcıların ilk çalıştırılmaları yetkili servislerce yapılmalıdır. Bu ilk çalıştırma esnasında yetkili servis gereken kontrolleri yapacak ve gördüğü ters bir durum varsa düzeltilmesi için gereken değişikliklerin yapılmasını sağlayacaktır. Hidrolik kırıcı için her şey uygun ise hidrolik testini yapacak olan yetkili servis, kırıcıyı kullanıma hazır halde teslim edecektir.
D- HİDROLİK KIRICI İLE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
a- Bomla Çalışma
1- Ekskavatörü çalışılacak bölgeye getirilip ve motor devrini istenen devre alınır.
2- Bom ile kırılacak malzemeye dikkatlice bastırıImalı.
3- Ekskavatör bomu ile çalışırken yeterince baskı kuvveti olmalı.
4- Sert ve donmuş zeminleri kenardan küçük bir bölgeyi temizleyerek başlayıp ve bu bölgeden ilerlenmeli (Basamak metodu)
5- Malzeme kırıldığı anda işlemi hemen durdurmalı zira dış gövde zarar görebilir.
6- Kırıcı gövdesi ile asla zemini süpürmeyiniz.
7- Kırıcının ekskavatör gövdesi ile temas etmemesine dikkat edilmeli.
8- Kırıcı ile çalışırken bom silindirlerinin en son noktalarda (strok sonunda) olmamasına dikkat edilmeli.
9- Kırıcı ucu kırılacak malzeme yüzeyi ile 90 derece dik açıda olmalıdır.
10- Büyük kayaları küçük adımlarla kırılmalı.
11- Kırıcı ucuyla ve gövdesiyle asla malzeme taşınmamalı.
12- Kırılacak malzemenin içinde uç oynatılmamalı.
E- KIRICIYLA ÇALIŞMA SÜRESİ
Kıncıyla kırılacak malzeme üzerinde aynı noktada 15 sn. den fazla çalıştırılmamalı.
F- KIRICI ÇALIŞMA ŞARTLARI
Kırıcı asla boşta çalıştırılmamalı.
G-KORUMA
Operatör kabinine koruyucu önlemler alınmalı. Kırıcı ile çalışırken çevrede bir emniyet bölgesi oluşturulmalı ve kimse yaklaştırılmamalı.
H- YAĞLAMA
Ucun çalışma yeri çevresi çok iyi yağlanmalıdır. En az her iki saate bir yağlama yapılmalıdır. Yağlama yapılırken kırıcı dik konumda olmalı ve üç yere bastırılmalıdır.
I- NORMAL AŞINMA PARÇALARI
Üst ve yan vibrasyon tamponları kırıcı ucu merkezleyen alt ve üst burçlar, keçe tamir takımı ve uç periyodik bakım sürelerinde kontrol edilmelidir.
İ-KIRICIAKÜMÜLATÖR AZOT GAZI
Kırıcı hattı hortumları anormal şekilde titreşim yapıyorsa, azot gazı azalmış veya diyafram arızalanmış demektir.
J- ÖZEL UYGULAMALAR
a- Kırıcıyla tünel açma
b- Su altı uygulamaları
c- Dökümlerin temizlenmesi
d- Çok soğuk veya çok sıcak çalışma şartlarında
e- Çok özel hidrolik akışkanlıkların gerektiği uygulamalarda
f- Spesiyal taşıyıcı ile kırım işlerinde özel uygulamalarda kırıcılara özel teçhizat yapılması gerekir.
K- SAKLAMA (DEPOLAMA)
a- Saklama yeri kuru olmalıdır.
b- Uç kıncıdan çıkartılmış olmalıdır.
c- Tüm burçlar iyi bir şekilde yağlanmış olarak bırakılmalıdır.
d- Bağlantı yerleri toz ve kirden uzak yağ kaçağı olmayacak şekilde izole edilmelidir.
e- Kırıcı dik konumda ve devrilmeyecek
şekilde bekletilmelidir.
L- BAKIM Günlük Bakım
a- Ucun çevresi ve ucu tutan burçlar yağIanmalıdır.
b- Yağ sıcaklığı, tüm hatları, bağlantıları ve çarpma verimi kontrol edilmelidir.
c- Gevşek bağlantıları sıkılmalı.
Aylık Bakım
a- Ucu tutan alt burcu kontrol ediniz.
b- Vibrasyon tamponlarını kontrol ediniz.
c- Diğer aşınma parçalarını ve hortumlarını kontrol ediniz.